Paus Franciscus heeft op 88-jarige leeftijd officieel afscheid genomen van zijn rol als geestelijk leider van de Rooms-Katholieke Kerk. Op maandag 21 april 2025 werd zijn terugtreden bevestigd door het Vaticaan. Al langer ging het gerucht dat zijn gezondheid achteruitging, maar zijn beslissing komt toch als een emotionele mijlpaal. Voor miljoenen mensen wereldwijd betekent dit het einde van een pontificaat dat werd gekenmerkt door eenvoud, menselijkheid en moed.
Nog geen maand geleden, tijdens Pasen, verscheen Franciscus op het balkon van de Sint-Pietersbasiliek. Met zichtbare moeite maar ongebroken vastberadenheid sprak hij de zegen Urbi et Orbi uit. Zijn laatste publieke optreden werd wereldwijd uitgezonden en gevolgd. Het was een krachtig moment – kwetsbaar en krachtig tegelijk – waarin hij nog één keer zijn boodschap van hoop, vrede en verbondenheid de wereld in stuurde.
Het optreden voelde achteraf als een afscheid in stilte. Zonder aankondiging, zonder groot gebaar, maar des te krachtiger in zijn eenvoud. Zijn besluit om ondanks zijn toestand de zegen uit te spreken, onderstreept zijn toewijding aan zijn rol en de mensen aan wie hij zich jarenlang verbonden voelde.
Een man van eenvoudige afkomst met een groot hart
Jorge Mario Bergoglio werd geboren op 17 december 1936 in Buenos Aires. In 2013 werd hij tot paus verkozen, als eerste Latijns-Amerikaan én eerste jezuïet in deze functie. Vanaf het allereerste moment maakte hij indruk met zijn bescheidenheid. In plaats van het pauselijk paleis koos hij voor het eenvoudige gastenverblijf van het Vaticaan. Hij reed rond in een bescheiden auto en droeg gewone schoenen. Geen pracht of praal, maar een duidelijke boodschap: het geloof draait om dienstbaarheid, niet om status.
Die houding werd wereldwijd gewaardeerd. Hij liet zien dat leiderschap niet boven de mensen staat, maar juist naast hen hoort te staan. Zijn manier van spreken was helder, zonder kerkelijk jargon, waardoor hij ook buiten kerkelijke kringen begrepen en gewaardeerd werd.
Veranderingen in het hart van de kerk
Tijdens zijn pontificaat richtte Paus Franciscus zich op hervormingen binnen het Vaticaan. De Romeinse Curie werd heringericht, en hij zette zich actief in voor meer financiële transparantie. Schandalen en misstanden werden niet meer weggemoffeld, maar benoemd en aangepakt. Ook benoemde hij meer kardinalen uit delen van de wereld die voorheen nauwelijks vertegenwoordigd waren. Daarmee wilde hij laten zien dat de kerk van iedereen is – niet alleen van Europa.
Hij bracht belangrijke thema’s als ongelijkheid, klimaat en migratie onder de aandacht. Zijn encycliek Laudato si’ riep op tot zorg voor de aarde en haar bewoners. Daarmee liet hij zien dat geloof en wereldproblemen hand in hand kunnen gaan.
Wat Franciscus uniek maakte, was zijn vermogen om mensen echt te raken. Hij sprak in begrijpelijke taal, was warm in zijn ontmoetingen en luisterde met oprechte aandacht. Voor velen voelde hij als een leider die hen echt zag, ongeacht religie of achtergrond. Hij bezocht vluchtelingenkampen, sprak met daklozen en zocht actief de dialoog met andersdenkenden.
Zijn pleidooien voor barmhartigheid, dialoog en menselijke waardigheid vonden weerklank over de hele wereld. Niet alleen binnen de kerk, maar ook daarbuiten. Velen noemden hem “de paus van het volk”, en niet zonder reden. Hij wist de kloof tussen het Vaticaan en de gewone mens kleiner te maken.
Wereldwijde steun en waardering
Het nieuws van zijn terugtreden zorgde voor een golf aan reacties. Leiders uit binnen- en buitenland, geestelijken, gewone gelovigen en andersdenkenden spraken hun respect uit. Presidenten, religieuze leiders en maatschappelijke organisaties prezen zijn inzet voor vrede, rechtvaardigheid en solidariteit.
Vaticaans woordvoerder Matteo Bruni gaf aan dat Paus Franciscus zijn ambt “in rust en waardigheid” heeft neergelegd. “Tot het laatst toe bleef hij betrokken bij het welzijn van de wereldkerk,” aldus Bruni.
Wat nu?
Met het vertrek van Paus Franciscus is de zogeheten Sede Vacante aangebroken – de periode waarin de pauselijke stoel officieel leeg is. Binnen enkele weken komen de kardinalen bijeen in het conclaaf om een nieuwe paus te kiezen. De hele wereld kijkt mee. Zet de nieuwe paus de koers van Franciscus voort of kiest hij een andere richting?
Hoe dan ook, de invloed van Franciscus zal voelbaar blijven. Zijn pauschap duurde twaalf jaar, maar zijn visie zal nog lang doorwerken. Hij maakte het geloof tastbaar, actueel en betrokken bij de wereld. Zijn nadruk op liefde boven oordeel blijft voor velen richtinggevend.
Een nalatenschap die blijft
Zijn boodschap van menselijkheid, eenvoud en dienstbaarheid heeft diepe indruk gemaakt. Hij sprak niet vanuit macht, maar vanuit nabijheid. Niet om te overheersen, maar om te verbinden. Zijn stem zal niet verdwijnen nu hij zich terugtrekt. In zijn toespraken, zijn daden en zijn geschriften leeft zijn visie voort.
In de komende dagen worden er wereldwijd herdenkingen georganiseerd. In Argentinië, zijn geboorteland, zijn al publieke bijeenkomsten aangekondigd. Ook in het Vaticaan worden gebedsdiensten gehouden om stil te staan bij zijn afscheid.
